Çeşme Yaptırmak Sadaka Mı? Herkesin Kendine Göre Bir “İyi İş” Anlayışı Var
Çeşme Yaptırmak Sadaka Mı? Bir Tık Daha Yüksek
İzmir’de yaşıyorum, dolayısıyla çeşme kültürüyle biraz yakın ilişkim var. Gerek bizim mahalledeki eski çeşmeler, gerekse de her köşe başına bir şekilde denk geldiğimiz, taşlardan yapılmış o göz alıcı çeşmeler… Hani, ilk gördüğünüzde “Yaşlı bir insanın su içmesi için yapılmış” diye düşünürsünüz ya, aslında o çeşmelerin varlığı, hem bir şehri hem de içinde yaşayan insanları anlamada biraz ipucu verir.
Geçenlerde bir arkadaşım “Ya bir çeşme yaptırsam mı?” dedi, tabii ben de hemen “Sadaka mı, yoksa işin arkasında başka bir iş mi var?” diye düşündüm. Şaka bir yana, çeşme yaptırmak gerçekten de bazen insanın vicdanını rahatlatmak için yapılan bir hareket gibi görünüyor, ama ne kadar “iyi niyet” var, orası meçhul. Ya da işin içinde aslında insanlara hava atma amacının da bulunduğu söylenebilir mi? Bu soruların cevabını ararken, ne yazık ki kendimi buldum.
Çeşme Yaptırmak: Sadaka mı, Yoksa Ego Mu?
“Çeşme yaptırmak sadaka mı?” diye düşünmeye başladığımda, iç sesim hemen devreye girdi:
“Hadi ya, çeşme yaptırmak kolay iş değil ki! Hem bak, bir kişi yıllarca para biriktirip, çeşme yaptırmaya karar vermiş… Yani, bu işin arkasında kesin bir ‘ben yaptım’ havası var.”
Aynı zamanda düşündüm ki, çeşme, gerçekte sadaka verme anlamında bir şey ifade ediyor mu? Hani derler ya, “İnsan bir şey yaptığı zaman, kimseye söylemeden yapmalı” diye… Çeşme yaptırmak da tam olarak böyle bir şey mi? Herkesin su içebileceği, her kesimin faydalanabileceği bir iyilik ama bir o kadar da insanın ego tatmini için yapılmış. Hadi bakalım, bir taşla iki kuş!
Örneğin, şu sahneyi hayal et: Mahallede biri çeşme yaptırmış, etrafını sarmışsınız, “Vay be, bak, şu çeşme ne kadar güzel olmuş!” diyorsunuz. O kişi yanınıza yaklaşır ve “Evet, evet, ben yaptım,” der. Yani, işin bir kısmı da bence burada. Kısacası, çeşme yaptırmak aslında insanı biraz daha ‘büyük’ yapıyor, sanki “Beni tanıyın, ben bu mahalleye ne kadar değer kattım!” diyen bir figüre dönüşüyorsunuz. Ama yine de su içmeye gelen herkese yardım etmiş oluyorsunuz, değil mi? Yani, biraz çelişkili bir durum.
Sadaka ve Ego: Karışan İyi Niyetler
Düşüncem derinleşiyor: Peki, çeşme yaptırmak gerçekten de sadece sadaka mı, yoksa insanların “bakın ne güzel bir iş yaptım” diyerek biraz da egolarını beslediği bir iş mi? Sadaka verdiğinizde bunu kimseye duyurmadan yapıyorsunuz. Ama çeşme yaptırmak biraz da bir “görünürlük” meselesi haline geliyor. Hani, Instagram’da, bir restoranda yemek yerken paylaşmak gibi, insanın yaptığı iyi bir şeyin herkes tarafından görünmesini istemesi… Biraz öyle işte.
“Ya ama ne güzel işte, çeşme yaptırmak insanlara faydalı,” dediğini duyuyorum. Evet, gerçekten faydalı. Çünkü o çeşmeden geçen her insan su içebilir, hatta belki o an başka bir derdini unutabilir. Ama yine de, bir noktada “bunu kimseye anlatmazsan ne olur?” diye sormadan duramıyorum. Çünkü, o çeşmenin yanında duran kişinin, “Evet, ben yaptım” demesi, o anki rahatsız edici hızıyla bir anda gerçek bir niyeti sorgulatabilir.
Mahalle Çeşmesi ve Sosyal Medya: Birbirini Tamamlayan İkili
Bir de şu var: Çeşme yaptırmak dediniz mi, hemen mahalledeki herkes duyar. Hadi, sosyal medyada olmasa da, en azından mahalleli birbirine haber verir. Bunu, yıllardır izlediğimiz o eski dizilerde de görmüşsünüzdür. “Mahalleye yeni bir çeşme yapılacakmış!” dediğinizde, o an, bütün mahalle büyük bir merakla bakar ve “Kim yapmış? Ne kadar güzel olmuş!” der. Ve bir anda, o çeşme, herkesin konuştuğu bir konu olur. Çünkü sosyal medya yoksa da, yerel dedikodu ağı devreye girer!
İç sesim tekrar devreye giriyor:
“Yani, sonuçta güzel bir şey yapılıyor, su içen insanları düşünmek lazım. Ama bir de insanın her hareketinin görünür olması, bu kadar normalleşmişken, bir şeyleri sadece içsel olarak yapmak… Hayal gibi.”
Özetle, çeşme yaptırmak, sadaka vermekle tamamen özdeşleşmeyebilir, ama içsel olarak bir iyilik yapmak isteyenlerin bu yolu tercih etmesi aslında çok da kötü bir şey değil. Eğer niyetiniz gerçekten insanlara faydalı olmaksa, çeşme oldukça iyi bir çözüm. Ama tabii biraz da dikkat edin, bunun bir egoya dönüşmediğinden emin olun.
Sonuç: Çeşme Yaptırmak, Sadaka mı, Yoksa Ego Tatmini Mi?
Beni tanıyanlar bilir, ben her zaman olaylara mizahi bir açıdan bakmayı severim ama bir yandan da düşündüğümde bazen her şeyin bir amacı, bir çıkışı var. Çeşme yaptırmak, bazen sadaka vermekle eşdeğer olsa da, çoğu zaman bu işin içinde biraz ego da olabiliyor. Sonuçta, “Bunu ben yaptım” demek insana bir haz veriyor. Ama, belki de en doğrusu, insanların su içebileceği bir çeşme yaptırarak, başkalarına fayda sağlamak ve bunu kendi iç huzuruyla yapmak.
Neyse, ben yine de çeşme yaptırmaya karar vermek yerine, kendi mahallemde su içmeye devam edeceğim. Hem de bu yazıyı yazarken, belki de gerçek sadakayı vermiş oluyorum… Kim bilir?